Propozycja reformy ustrojowej dla Polski

Polska w ostatniej dekadzie XX wieku z pozycji lidera przemian gospodarczych Europy Środkowo-Wschodniej spadła do pozycji lame duck, niedorajdy, wraz z Rumunią i Bułgarią zagrzewając ostatnie miejsca w rankingu PKB per capita krajów UE.

 

Member states	GDP 2011 millions of euro	Population in millions	GDP (PPP) per capita 2011 euro	GDP (Nominal) per capita 2011 euro	GDP (PPP) per capita 2011 EU27 = 100	Eurozone yes/no
Bulgaria	38,483	7.6	11,300	4,800(2010)	45%	no
Romania	136,480	21.5	12,300	5,800(2010)	49%	no
Latvia	20,050	2.2	14,600	9,800	58%	no
Lithuania	30,705	3.2	15,500	9,500	62%	no
Poland	370,013	38.2	16,300	9,300(2010)	65%	no
Hungary	100,778	10.0	16,500	10,100	66%	no
Estonia	15,973	1.3	16,800	11,900	67%	yes
Slovakia	69,058	5.4	18,400	12,700	73%	yes
Portugal	171,016	10.6	19,400	16,000	77%	yes
Czech Republic	154,913	10.5	20,000	14,700	80%	no
Greece	215,088(p)	11.3	20,700(p)	19,000	82%	yes
Slovenia	35,639	2.0	21,000	17,400	84%	yes
Malta	6,393	0.4	21,100	15,300	83%	yes
Cyprus	17,761	0.8	23,000	20,600	92%	yes
Spain	1,073,383	46.0	24,900	23,100	99%	yes
European Union	12,629,458	501	25,100	25,100	100.0%
Italy	1,580,220	61.5	25,300	26,000	101%	yes
France	2,190,000	63.3	27,000	30,600	107%	yes
United Kingdom	1,737,089	62.6	27,300	27,700	108%	no
Finland	191,571	5.3	28,900	35,200	116%	yes
Belgium	368,304	10.8	29,800	33,700	118%	yes
Germany	2,770,800	81.4	30,100	31,700	120%	yes
Denmark	239,776	5.5	31,400	43,000	125%	no
Sweden	387,059	9.3	31,700	41,000	126%	no
Ireland	156,438	4.4	31,900	34,900(2010)	127%	yes
Austria	301,308	8.4	32,200	35,700	129%	yes
Netherlands	602,105	16.6	32,900	36,100	131%	yes
Luxembourg	42,822	0.5	68,900	82,700	274%	yes

wg wikipedia,d ostęp 23.09.2012

Po kryzysie pozycja Polski uległa poprawie, lecz nadal rankingi konkurencyjności gospodarek i łatwości prowadzenia biznesu lokują nas w grupie brzydkich kacząt. Sądzimy że pierwszym krokiem w kierunku zmian jest reforma ustrojowa kraju.

Decentralizacja
Jedną z przyczyn zastoju Polski jest paraliż decyzyjny, do którego ludność kraju przywykła, ale który budzi zdziwienie u obserwatorów z innych krajów. W Polsce większość istotnych decyzji jest podejmowana na szczeblu centralnym. Szczebel regionalny niemalże nie funkcjonuje jako ośrodek decyzyjny, lub pozostawiono mu obszary nie odgrywające większej roli.

Efekt paraliżu decyzyjnego to na przykład okres 3-4 lat, jaki upłynął w procesie uchwalenia ustawy przekazującej mienie wojskowych portów lotniczych samorządom chcącym wykorzystywać je w ruchu cywilnym. To setki innych aktów decyzyjnych które „utknęły w rurze” albo latami czekają na ich procedowanie. To niska jakość debaty nad aktami prawnymi- rocznie uchwala się powyżej 200 ustaw.
To oddalenie stanowienia prawa od miejsc zamieszkania osób które prawo to dotyczy.

To pogłębienie marginalizacji mniejszych regionów kosztem dużych, które w systemie większościowym są w stanie przegłosować reprezentację mniejszych regionów. Duże regiony są w stanie eksploatować finansowo regiony słabiej zaludnione, pogłębiając ich marginalizację. Elementy tej polityki wyraźnie obserwujemy np. w podziale środków na inwestycje infrastrukturalne w Polsce.

Decentralizacja to proces dyspersji, rozproszenia podejmowania decyzji, tak by te były podejmowane geograficznie bliżej lokalizacji ludności której te decyzje dotyczą. Oznacza delegację prawa do podejmowania decyzji na niższe poziomy hierarchii. Zmienia się kierunek przepływu innowacji- idą one z dołów struktury ku górze, miast odwrotnie, jak w strukturach scentralizowanych. Powstaje mający własną inercję system ‘checks and balances’- kontroli i równowagi, czyniący politykę jeszcze bardziej przejrzystą i jawną.

Federalizm fiskalny

Rdzeniem decentralizacji jest decentralizacja odpowiedzialności za sferę finansów. Federalizm fiskalny wg podręcznikowej definicji polega na przekazywaniu kompetencji w zakresie polityki fiskalnej od rządu centralnego do obieralnych organów niższych poziomów. Podaje się że decentralizacja ma na celu wzrost efektywności w alokacji zasobów, dzięki umożliwieniu podmiotom lokalnym podejmowania decyzji w obszarach, o których dysponują większą ilością wiedzy na temat lokalnych problemów i potrzeb niż poziom rządowy.

Federalizm fiskalny opiera się na dwóch typach transferów finansów z poziomu centralnego- jest to transfer obwarowany warunkami rządu centralnego (np. transfer środków w ramach kanadyjskiego programu zdrowotnego Canada Health Transfer). Drugim typem jest transfer bezwarunkowy. Jest to na przykład określona ilość punktów procentowych od wpływów z określonych podatków, bez instrukcji na temat ich wydawania.

Federalizm fiskalny jest szeroko stosowany także w krajach nie będących formalnie krajami federalnymi (w Europie są nimi m.in. Szwajcaria, Niemcy, Austria, Hiszpania, Belgia, Wielka Brytania). Patrząc na mapę polityczną świata, połowa jego powierzchni to kraje federalne.

Propozycje
Samorządy wojewódzkie otrzymają (wzorem Niemiec czy Szwajcarii):

1.Władzę fiskalną, prawo do posiadania własnego skarbu i określania własnych podatków. Prawo do kształtowania własnej polityki fiskalnej i uchwalania podatków na swoim terytorium. Będą jedynie odprowadzały składkę na rząd centralny oraz na biedniejsze regiony (tzw. janosikowe).
2.Władzę nad policją w regionach. Policja zostanie rozdzielona między regiony, wyłoniona zostanie także policja narodowa, rodzaj odpowiednika policji federalnej w innych krajach.
3. Władzę nad szkolnictwem, od podstawowego po wyższe. Będą miały prawo uchwalania programów nauczania etc.
4. Powstaną regionalne parlamenty o większych kompetencjach, oraz regionalne rządy, z ministerstwami i premierami województw.

Uwagi do tekstu
Niniejsze propozycje są tylko nader pobieżnym szkicem, po bardzo pobieżnej kwerendzie literatury na temat systemów politycznych innych krajów. Przepraszamy za uproszczenia.

Fot. System polityczny w RFN



cc wikimedia